UFAHAMU UPUNGUFU WA DAMU : DALILI, CHANZO NA MATIBABU YAKE

UPUNGUFU WA DAMU : SABABU, MATIBABU, KINGA na DALILI YAKE

Normal    = Kiasi cha kawaida cha damu

Anaemia = Upungufu wa damu (Seli nyekundu za damu na Haemoglobini huwa kidogo)

 Upungufu wa damu ni ile hali ya kiasi cha damu mwilini kuwa kidogo kuliko kinachotakiwa na mwili kulingana na hali ya mtu na jinsia yake. Hupimwa maabara na hospitali kwa kuangalia kiasi cha Haemoglobin, ambayo ni chembechembe za damu na ndiyo hufanya kazi haswaa za damu kama vile kusafirisha hewa tunayovuta ndani (Oksijeni) na ile tunayotoa nje (Hewa ya ukaa/Kaboni Dayoksaidi).

Katika hali ya kawaida mwanaume hutakiwa kuwa na damu kati ya 13.5 hadi 17.5 (gramu za hemoglobini kwa kila desilita ya damu), na wanawake hutakiwa kuwa na damu kati ya 12.0 hadi 15.5. Tofauti hiyo husadikiwa kwamba huletwa na hedhi ambayo wanawake hupata kila mwezi na hivyo kuwa na damu pungufu kidogo ukilinganisha na ya wanaume.

Umeelewa? Usihofu. Pole pole utaelewa na kuwa vizuri zaidi.

Kwa hiyo upungufu wa damu ni ile hali ya mtu kuwa na kiasi kidogo cha damu (hemoglobini) kuliko kile kinachotakiwa. Yaani mwanaume kuwa na pungufu ya 13.5 na mwanamke kuwa na pungufu ya 12.0

Kwa watoto nao pia hutofautiana kutegemea na umri na jinsia.

SABABU ZA UPUNGUFU WA DAMU

Mambo yafuatayo huweza kusababisha upungufu wa damu

1. Kutokwa na damu nyingi

Hii inaweza kutokana na jeraha au damu nyingi wakati wa hedhi

2. Magonjwa na Maambukizi

Magonjwa kama vile saratani, seli mundu, magonjwa ya figo, magonjwa ya ini, magonjwa ya utumbo, minyoo nk huweza kupelekea upungufu wa damu. Hii ni kwa sababu katika hatua moja au nyingine ya uzalishwaji wake damu hutegemea urojo wa kwenye mifupa, ini, figo nk. Kukitokea ugonjwa na matatizo mengine kwenye viungo hivyo basi hata uzalishwaji wa damu utapungua na mtu kuweza kupata upungufu wa damu

3. Upungufu wa madini ya chuma, Vitamini B6, Vitamini B12 na Folate

Hizi ndizo malighafi za damu. Ndo vitamini na madini ambayo hutumika kutengene damu. Hupatikana zaidi kwenye maini, mboga za majani, matunda, nyama, samaki, mbegu jamii ya karanga na korosho, mayai, vyakula kutoka baharini, asali, nafaka zisizokobolewa na tende

Endapo mtu hatokula milo kamili na kupata vitamini na madini hayo kiasi cha kutosha basi anaweza kupata upungufu wa damu.

4. Ujauzito na Kunyonyesha

Wakati wa ujauzito matumizi ya chakula cha mama huongezeka na virutubisho hugawanywa kati ya mama na mtoto. Endapo mama mjamzito asipokula vizuri kulingana na hali yake au asipopata virutubisho vya ziada basi anaweza kupata upungufu wa damu.

5. Baadhi ya dawa

Baadhi ya dawa huweza kuharibu seli za damu au kuingilia uzalishwaji damu na kupelekea tatizo la upungufu wa damu. Dawa hizo zipo nyingi sana ila kwa sababu mbalimbali hatutaweza kuorodhesha hapa. Cha msingi ni kumuulizia daktari na mfamasia wakati unapewa dawa kuhusu athari ya dawa unazopewa na akujulishe jinsi ya kupunguza au kuzuia athari hizo.

MATIBABU YA UPUNGUFU WA DAMU

Matibabu ya upungufu wa damu hutegemea sana hali ya mtu mwenye tatizo hilo na kiasi cha damu kilichopungua. Kama hali ya mtu ni mbaya na kiasi kilichopungua ni kikubwa basi ni lazima aongezewe damu kutoka kwa mtu mwingine, kama imepungua kidogo na hali ya mtu sio mbaya anaweza kutumia dawa za kuongeza damu na kupona tatizo hilo.

Cha muhimu zaidi katika matibabu ya tatizo hili ni kushughulikia chanzo. Kama ni ugonjwa, dawa au tatizo jingine ni vyema kushughulikiwa chanzo ili mtu akipona aweze kuishi vizuri.

Sambamba na dawa mgonjwa anashauriwa kula vizuri hususan vyakula vinavyosaidia kuongeza damu.

KINGA DHIDI YA UPUNGUFU WA DAMU

Kwa watu ambao wapo katika hatari ya kupata tatizo la upungufu wa damu au ambao waliwahi kupata tatizo hili ni vyema zaidi wakajikinga wasipate tatizo hili.

Kinga bora zaidi ni pamoja na

1.     Kufanya vipimo vya mwili na magonjwa mengine ambayo yanaweza kusababisha tatizo la upungufu wa damuEndapo litagundulika tatizo lolote ni vyema litibiwe vizuri na kuendelea na ufuatiliaji kuhakikisha halisumbui tena

2.     Kula vizuri, kula chakula bora na milo kamili. Hii ndiyo kinga kuu. Chakula bora ni tiba, chakula bora ni dawa. Endapo mtu utapata vyakula bora na kula vizuri basi atapata madini na vitamini za kutosha kuweza kutengezeza kiasi kikubwa cha damu na kumsaidia asipatwe na upungufu wa damu. Pata madini ya chuma, pata foliki, pata vitamini B6 na vitamini B12 ya kutosha.

3.     Kutumia virutubisho vya ziada vinavyosaidia kuongeza damuKwa wenye mahitaji makubwa zaidi basi wanaweza kujikinga kwa kutumia dawa na virutubisho vinavyosaidia kuongeza damu.Cha msingi kwenye dawa na virutubisho vya kuongeza damu ni kupima mara kwa mara na kujua maendeleo yako ili damu isizidi sana. Damu ikipungua ni tatizo, na ikizidi ni tatizo pia.

Unaweza kuwa na kiasi kidogo cha damu na ukachelewa kugundua dalili. Anza utamaduni wa kupima kiasi cha damu angalau mara mbili kwa mwaka. Ukigundua una tatizo anza matibabu haraka na chukua tahadhali ya kujikinga dhidi ya tatizo hilo

Dalili zifuatazo zinakuwezesha kutambua kama una tatizo la upungufu wa damu hivyo kukusaidia kuwahi hospitali au kubadili mfumo wa chakula ili kuepuka madhara makubwa ya baadae.

·                         Kushindwa kupumua vizuri

·                         Vidonda kwenye ulimi au mdomoni

·                         Sehemu nyeupe ya jcho kuwa bluu

·                         Ngozi kuwa na rangi ya kijivu

·                         Kucha kuwa dhaifu

·                         Kusikia hasira na kuhamasika haraka

·                         Kuchoka sana kuliko kawaida

·                         Maumivu makali ya kichwa

·                         Kupungua kwa uwezo wa kufikiria

·                         Kusikia kichwa chepesi pale unaposimama

·                         Miguu na mikono kuwa ya baridi sana

·                         Uchovu wa mara kwa mara.

            

     By seleman m Kajana 

     From Busambara Kibara Bunda- Mara

     seremankajana@gmail.com

     0766495166/0654006809.